ضرایب دوجمله‌ای در اثری از دوران اسلامی
تصویر صفحه‌ای از کتاب الباهر فی الجبر اثر سموأل مغربی، ریاضیدان، فیزیکدان و منجم اسلامی در قرن ششم هجری نسخهٔ خطی این کتاب، که اکنون در کتابخانهٔ سلیمانیهٔ استانبول نگهداری می‌شود، متعلق به اواخر قرن هفتم هجری است. این کتاب که سموأل آن را در ۱۹ سالگی نوشته، مطابق نامش (الباهر به معنی درخشان) اثر […]
انرژی تاریک
کیهان‌شناسی نوین حدود یک قرن قبل و زمانی آغاز شد که اخترشناسان پی بردند که ستارگان گرایش به خوشه‌ای شدن در کهکشان‌ها دارند. حدود یک دههٔ بعد، اخترشناسان کشف کردند که کهکشان‌ها گرایش به دور شدن از یکدیگر دارند و هرچه دورتر باشند، سرعت دور شدن آنها بیشتر است. این کشف، سرانجام به مدل بیگ‌بنگ […]
ظهور علم اعصاب: تقابل نظر و داده
علوم اعصاب یکی از جذاب‌ترین علوم مدرن است. در این مقاله متوجه می‌شوید که در ابتدای قرن بیستم، حتی دانشمندان بزرگ به یک تفکر سنتی معتقد بودند تا اینکه یک محقق خلاق و دقیق، با آزمایش‌ها و میکروسکوپش پایه‌گذار یکی از جالب‌ترین علوم حال حاضر شد. احتمالاً اغراق نیست اگر بگوییم اغلب پیشرفت‌های مهم در […]
شیوه‌نامه نگارش ریاضی
امروز استفاده از زبان ریاضی در بسیاری از متون علوم تجربی و مهندسی و اقتصاد و مدیریت و غیره، و نیز البته متون رشتۀ ریاضی (محض و کاربردی) لازم می‌آید و دشواری‌هایی به‌همراه دارد. این دشواری‌ها در زبان فارسی، هم به‌خاطر نمادگان لاتین ریاضیات و جهت فرمول‌ها در روابط ریاضی که خلاف جهت خط فارسی […]
نظامیه‌ها، مدارس قدیمی ایران
آشنایی با یک رشته از مراکز علمی‌ـ‌ـ‌آموزشی در تمدن اسلامی یکی از معروف‌ترین نام‌ها در تاریخ مراکز علمی‌ـ‌ـ‌آموزشی در تمدن اسلامی، «نظامیه» است. مدارس نظامیه در نیمۀ دوم قرن پنجم هجری به دستور و اهتمام خواجه نظام‌الملک وزیر مقتدر آلپ ارسلان و ملکشاه سلجوقی تأسیس شدند و تعدادی از آنها تا حدود سه قرن دوام […]
عمو پترس و انگارهٔ گلدباخ
عمو پترس مضحکهٔ فامیل است. پیرمردی منزوی که به تنهایی در حومهٔ آتن زندگی می‌کند و به بازی عجیب شطرنج و کارهای باغبانی می‌پردازد. اگر او را درست نشناسید، حتماً فکر می‌کنید یکی از اشتباهات زندگی است. ولی برادرزادهٔ جوان او مشکوک می‌شود و به‌زودی کشف می‌کند که عمو پترس روزگاری ریاضیدانی مشهور بوده است. […]
معرفی کتاب: خوراک مغز برای مصرف یک سال
کتاب‌های معما همیشه در سراسر جهان طرفداران بسیاری داشته‌اند. در گذشته‌های نه‌چندان دور، ناشران ایرانی کتاب‌های معمای متنوعی را ترجمه و منتشر می‌کردند. اما متأسفانه، چند سالی است که چاپ چنین کتاب‌هایی از رونق افتاده است. نشر علوم ریاضی ره‌آورد (وابسته به موسسهٔ انتشارات فاطمی)، کتاب «خوراک مغز برای مصرف یک سال»، نوشته گئورگ گراتزر […]
جایزهٔ نوبل و جایزهٔ فیلدز
هر ساله یکی از خبرهای مهم علمی مربوط به اهدای جایزه‌های نوبل است. شش جایزه که چهار جایزۀ آن مربوط به علوم فیزیک، شیمی، پزشکی و اقتصاد است و دو جایزۀ دیگر برای صلح و ادبیات. آلفرد نوبل ($\rm{Alfred\; Nobel}$)، شیمی‌دان سوئدی، با اختراع دینامیت ثروت زیادی به‌دست آورد که البته بیشتر از راه فروش […]
ریاضیات راز پنهان درک جهان است
می‌توانیم یک اقیانوس را از زاویه‌های مختلف ببینیم. می‌توانیم از بالا به اقیانوس نگاه کنیم. می‌توانیم به موج‌ها نگاه کنیم. می‌توانیم به ساحل برویم. هر بار که زاویهٔ دیدمان را تغییر می‌دهیم، کمی بیشتر از اقیانوس می‌فهمیم. اگر به ساحل برویم، می‌توانیم به‌گونه‌ای بوی اقیانوس را حس کنیم! می‌توانیم صدای امواج را بشنویم. می‌توانیم نمک اقیانوس را بچشیم. همهٔ […]
خرید کتاب تولد یک قضیه
کتاب «تولد یک قضیه»، حکایت جذاب یک پژوهش ریاضی است از آغاز تا انجام آن، با همهٔ فراز و نشیب‌هایش؛ قصهٔ تلاش هجده ماههٔ سدریک ویلانی و همکار او برای اثبات قضیه‌ای مهم در فیزیک ریاضی است. ویلانی در مقدمهٔ کتاب می‌نویسد: اغلب از من سؤال می‌کنند زندگی یک ریاضیدان چگونه است؛ روزها را چگونه […]