برای اینکه درسنامهٔ فاکتورگیری را به‌خوبی بیاموزید، حتماً روی لینک زیر کلیک کنید و از روش ارائه شده در آن را به‌کار بگیرید.

چگونه درسنامه‌های سایت تکمیلی را بخوانیم؟

بعد از خواندن این درس، حتماً بقیهٔ جلسات درسنامهٔ اتحاد و تجزیه را نیز ببینید.

تجزیه عبارتهای جبری


معمولاً دانش‌آموزان در عملیات پخشی (توزیع‌پذیری ضرب نسبت به جمع)، مشکل خاصی ندارند؛ اما در فاکتورگیری (که برعکس عملیات پخشی است)، دچار مشکل می‌شوند!
\[\begin{aligned}&\overset{\text{~~~پخشی~~~}}{\longrightarrow}\\[-4pt]a(b+&c)=ab+ac\\[-4pt]&\underset{\text{فاکتورگیری}}{\longleftarrow}\end{aligned}\]
اگر با فاکتور گیری مشکل دارید، مثال‌ها و تمرین‌های زیر بخوانید و به نحوهٔ نوشتن راه‌حل‌ها دقت کنید تا ایرادهای شما در این موضوع بسیار مهم برطرف شود.

یک تمرین اساسی

همیشه پس از اینکه حاصل‌ضرب دو یا چند عبارت جبری را به‌دست آوردید، از خودتان بپرسید که اگر حاصل را به شما داده بودند، چگونه باید آن را تجزیه می‌کردید. برای مثال، وقتی حاصل \((x+3)(y+1)\) را به‌دست آورید:
\[\begin{aligned}&(x+3)(y+1)\\&=x(y+1)+3(y+1)\\&=xy+x+3y+3.\end{aligned}\]
از خودتان بپرسید که چگونه باید \(xy+x+3y+3\) را تجزیه کنید. پاسخ این پرسش، جلوی رویمان است! کافی است راه‌حل بالا را برعکس بنویسیم:
\[\begin{aligned}&xy+x+3y+3\\&=\Big({\color{blue}x}y+{\color{blue}x}\times1\Big)+\Big({\color{red}3}y+{\color{red}3}\times1\Big)\qquad\text{دسته‌بندی}\\&={\color{blue}x}(y+1)+{\color{red}3}(y+1)\qquad\text{3 و x فاکتورگیری از}\\&=(y+1)({\color{blue}x}+{\color{red}3})\qquad\text{y+1 فاکتورگیری از}\end{aligned}\]

فاکتورگیری در محاسبات عددی

در برخی از تمرین‌های محاسبه‌ای، اگر از فاکتور گیری استفاده کنیم راه‌حل بسیار ساده‌تر خواهد بود.

مثال ۱. حاصل عبارت \(23\times87+77\times87\) را محاسبه کنید.

مثال ۲. در هر قسمت، تجزیه شدهٔ حاصل عبارت داده شده را بیابید.

الف) \(5\times13+12\times13\)

ب) \(37\times5-4\times25\)

ج) \(23\times50+7\times46\)

فاکتور گیری از یک‌جمله

ساده‌ترین تمرین‌های فاکتورگیری، فاکتورگیری از یک جمله‌ است. معمولاً دانش‌آموزان با چنین تمرین‌هایی مشکل چندانی ندارند.

مثال ۳. با استفاده از فاکتورگیری، جاهای خالی را پر کنید.

الف) \(-3x^4-9x^2=-3x^2(\cdots+\cdots)\)

ب) \(5x^2-20x=\cdots(\cdots-4)\)

مثال ۴. هریک از عبارت‌های زیر را تجزیه کنید.

الف) \(6y^3z-4yz^2\)

ب) \(27x^4-18x^3+9x^2\)

ج) \((6-m)m-m(7+m)\)

مثال ۵. همهٔ اعداد طبیعی‌ مانند \(n\) را بیابید که برای آنها، حاصل عبارت \(5n^2+12n\) عددی اول شود.

فاکتور گیری از دوجمله یا بیشتر از دو جمله

با اینکه فاکتورگیری از دو جمله یا بیشتر، تفاوتی با فاکتورگیری از یک جمله ندارد، اما دانش‌آموزان معمولاً در چنین تمرین‌هایی دچار مشکل می‌شوند. برای رفع چنین مشکلی، کافی است آن چند جمله را، یک جمله یا یک موجود فرض کنیم. در راه‌حل‌های زیر، موجودی که از آن فاکتور گرفته‌ شده با رنگ متفاوت نشان داده شده است.

مثال ۶. هریک از عبارت‌های زیر را تجزیه کنید.

الف) \((x+2)(a+b)+(x+2)(a-b)\)

ب) \((m+1)^2-2(m+1)\)

ج) \((y-1)^2+y(y-1)+8(y-1)\)

د) \((a+5)^2-(a+5)\)

فاکتورگیری دو مرحله‌ای

در بسیاری از تمرین‌های تجزیه، فقط با یک‌بار فاکتورگیری، عبارت داده شده تجزیه نمی‌شود. در برخی از این تمرین‌ها با دسته‌بندی و دوبار فاکتورگیری، می‌توان عبارت داده شده را تجزیه کرد.
مثال ۷. هریک از عبارت‌های زیر را تجزیه کنید.

الف) \((x-2)(x-4)+4x-8\)

ب) \((y+1)(y+5)-3y-15\)

ج) \(m^3-2m^2+3m-6\)

د) \(n^3+n^2+n+1\)

تجزیه عبارتهای جبری

فاکتورگیری یا اتحادها؟!

توجه کنید که وقتی از اتحادها برای تجزیه کردن استفاده می‌کنید، درواقع از همان فاکتورگیری استفاده می‌کنید! برای مثال، با استفاده از اتحاد مربع دوجمله‌ای، عبارت \(a^2+2ab+b^2\) به‌سادگی تجزیه می‌شود:
\[a^2+2ab+b^2=(a+b)^2.\]
در اینجا شما یک فرمول را حفظ کرده‌اید و آن را به‌کار می‌برید. اگر بخواهید یک‌بار درستی این فرمول را نشان دهید، می‌توانید این‌گونه بنویسید:
\[\begin{aligned}&a^2+2ab+b^2\\&=a^2+ab+ab+b^2\\&=({\color{red}a}^2+{\color{red}a}b)+(a{\color{blue}b}+{\color{blue}b}^2)\\&={\color{red}a}(a+b)+{\color{blue}b}(a+b)\\&=({\color{red}a}+{\color{blue}b})(a+b)\\&=(a+b)^2.\end{aligned}\]
به‌عنوان مثال دیگر، اتحاد مزدوج به‌سادگی عبارت \(a^2-b^2\) را تجزیه می‌کند:
\[a^2-b^2=(a-b)(a+b).\]
اما اگر بخواهید درستی فرمول بالا را نشان دهید، می‌توانید بنویسید:
\[\begin{aligned}&a^2-b^2\\&=a^2+ab-ab-b^2\\&=(a^2+ab)+(-ab-b^2)\\&=a{\color{red}(a+b)}-b{\color{red}(a+b)}\\&=(a-b){\color{red}(a+b)}.\end{aligned}\]

زنگ تفریح


برای اینکه به مسائل فاکتورگیری مسلط‌تر شوید، حتماً تمرین‌های فاکتورگیری را حل کنید. 

تمرین‌های فاکتورگیری


فاکتورگیری با جئوجبرا

برای فاکتورگیری، یا در حالت‌کلی‌تر، یعنی تجزیهٔ چندجمله‌ای‌ها با جئوجبرا، از دستور Factor استفاده می‌کنیم. برای مثال، برای تجزیهٔ $2x^4+x^3+4x^2+x+2$، در قسمت Input می‌نویسیم:

فاکتورگیری و تجزیه چندجمله‌ای‌ها با جئوجبرا
سپس کلید Enter را فشار می‌دهیم. همان‌طور که در تصویر زیر می‌بینید، جئوجبرا، تجزیه شدهٔ چندجمله‌ای $2x^4+x^3+4x^2+x+2$ را نمایش می‌دهد.
فاکتورگیری و تجزیه چندجمله‌ای‌ها با جئوجبرا

نرم افزار جئوجبرا را از سایت رسمی آن و به طور رایگان، دانلود کنید.

دانلود جئوجبرا

 

آزمون آنلاین ریاضی فاکتورگیری

 

تجزیه عبارت های جبری


با کلیک روی هریک از لینک‌های زیر، صفحهٔ مربوطه باز خواهد شد. جلسهٔ اول: تعریف اتحادتمرین‌های جلسهٔ اول
جلسهٔ دوم: یک‌جمله‌ای‌هاتمرین‌های جلسهٔ دوم
جلسهٔ سوم: چندجمله‌ای‌هاتمرین‌های جلسهٔ سوم
جلسهٔ چهارم: درجهٔ چندجمله‌ای‌هاتمرین‌های جلسهٔ چهارم
جلسهٔ پنجم: ریشهتمرین‌های جلسهٔ پنجم
جلسهٔ ششم: تقسیم چندجمله‌ای‌هاتمرین‌های جلسهٔ ششم
جلسهٔ هفتم: ریشهٔ مقسوم‌علیه و محاسبهٔ باقی‌ماندهتمرین‌های جلسهٔ هفتم
جلسهٔ هشتم: روش هورنرتمرین‌های جلسهٔ هشتم
جلسهٔ نهم: بخش‌پذیری در چندجمله‌ای‌هاتمرین‌های جلسهٔ نهم
جلسهٔ‌ دهم: تعریف تجزیهتمرین‌های جلسهٔ دهم
جلسهٔ یازدهم: رفتار چندجمله‌ای‌هاتمرین‌های جلسهٔ یازدهم
جلسهٔ دوازدهم: فاکتورگیریتمرین‌های جلسهٔ دوازدهم
جلسهٔ سیزدهم: اتحاد مربع دوجمله‌ایتمرین‌های جلسهٔ سیزدهم
جلسهٔ چهاردهم: اتحاد مزدوجتمرین‌های جلسهٔ چهاردهم
جلسهٔ پانزدهم: اتحاد جمله مشترکتمرین‌های جلسهٔ پانزدهم
جلسهٔ شانزدهم: مربع‌سازیتمرین‌های جلسهٔ شانزدهم
جلسهٔ هفدهم: یافتن ریشهٔ چندجمله‌ای درجه ۲تمرین‌های جلسهٔ هفدهم
جلسهٔ هجدهم: تجزیهٔ یک چندجمله‌ای درجه ۴تمرین‌های جلسهٔ هجدهم
جلسهٔ نوزدهم: مجموع مربعاتتمرین‌های جلسهٔ نوزدهم
جلسهٔ بیستم: اتحاد چاق و لاغرتمرین‌های جلسهٔ بیستم
جلسهٔ بیست‌ویکم: چند اتحاد دیگرتمرین‌های جلسهٔ بیست‌و‌یکم
جلسهٔ بیست‌ودوم: تکنیک‌های سنتی تجزیهتمرین‌های جلسهٔ بیست‌و‌دوم





نوشته‌های قبلی و بعدی


اشتراک
اطلاع از
شماره موبایل شما نمایش داده نمی‌‌شود.

44 پرسش‌ها و نظرات
Inline Feedbacks
مشاهده همه نظرات
ارزو
مهمان
1 سال قبل

سلام میشه اینو حل کنین لطفا

x^2+5-x)(-x^2+3+x))

آفتاب
مهمان
1 سال قبل

عبارت x^4-9x^3-9x+1 را نوشتم ولی تجزیه نمی کنه ! چرا؟

آفتاب
مهمان
پاسخ به  Takmili
1 سال قبل

همین عبارت را به سایت wolframalhpa هم دادم اون هم تجزیه نمی کنه، چرا ؟

«در حالی که اگه مثلا به عبارت فوق +20x^2 اضافه بشه ، هر دو «هم جئوجبرا و هم سایت wolframalha » به درستی تجزیه می کنند»

ایرانی هستم
مهمان
1 سال قبل

سلام توی کدوم قسمت function وجود داره؟

a.norouzi1350@gmail.com
مهمان
2 سال قبل

سلام من میخوام درسنامه سه سال راهنمایی رو بخرم نمیدونم کدوم بخش شامل درسنامه میشه اخه هر قسمت رو میخونم نوشته مسئله لطفا راهنمایی کنید

a.norouzi1350@gmail.com
مهمان
2 سال قبل

ببخشید من میخوام ریاضی سه سال راهنمایی رو بخرم ولی نمیدونم کدوم بخش شامل درسنامه میشه که خریداری کنم چون هر بخش رو میخونم متوجه نمیشم درسنامه جز کدوم بخش هستش میشه لطفا راهنمایی کنیم

احمد امینی
Member
2 سال قبل

دمتان گرم

javadn9135
Member
2 سال قبل

سلام‌. خسته نباشید. من اگر این درسنامه رو بخونم بر مسائل تجزیه کتاب تکمیلی مسلط خواهم شد؟ و اینکه میشه یک کتاب کمک آموزشی خوب که دادای درسنامه و تست باشه معرفی کنید؟ که هم بدرد آزمون تشریحی و پایش بخوره؟ مثلا مرشد یا کاهه و …؟

tagstar
مهمان
2 سال قبل

سلام . جئوجبرا خطا illegal exponent x^2 میده.

Screenshot from 2021-11-08 09-29-32.png
tagstar
مهمان
پاسخ به  Takmili
2 سال قبل

اسکرین شات

Screenshot from 2021-11-08 10-26-57.png
tagstar
مهمان
پاسخ به  tagstar
2 سال قبل

بخاطر نسخه بود . اگر دوستان مشکل داشتن نسخه ۶ رو دانلود کنن.

رادوین سالاری
Member
3 سال قبل

سلام ! برای مثالی که زدین برای تجزیه در جئوجبرا آیا روش ساده در حد اول دبیرستان وجود دارد که بتوان با آن این عبارت را تجزیه نمود ؟؟

رادوین سالاری
Member
پاسخ به  Takmili
3 سال قبل

ممنونم 🙂

رادوین سالاری
Member
3 سال قبل

در مثال 6 ج اگر گسترده می کردیم به دست می آوردیم : 2y^2+5y-7 و بعد با حدس و ازمایش می شد :
(2y+x) (y+a)
حالا داریم :
ax=-7
2a+x=5
بعد باز هم با حدس و آزمایش می شد : a=-1 , x=7
پس : (2y+7) (y-1)
البته یه روش دیگه هم هست که همیشه جواب نمیده ولی خب اینجوری :
2y^2-2+5y-5 در واقع اینطوری میشه (y^2-1)2 که باز هم با اتحاد مزدوج اینجوری میشه :2x(y-1)x(y+1) اون یکی هم 5(y-1) هست و باز هم با فاکتور گیری همون جواب بالا بدست میاد
اما آیا روش بهتر برای حل سیستم معادله بدون حدس و آزمایش وجود داره ؟ همینطور آیا برای تجزیه این عبارت روش بدون حدس و آزمایش وجود داره ؟؟

رادوین سالاری
Member
پاسخ به  Takmili
3 سال قبل

میشه چند تاش رو بگید؟؟ چون کنجکاو شدم و در منابع انگلیسی متعدد سوالات سخت تری از تجزیه رو دیدم که افراد به راحتی پاسخ اونها رو میدادن ( با توان های بالاتر ) و نمیدونم روشش چجوری هست

رادوین سالاری
Member
3 سال قبل

ضمنا برای مثال 4 قسمت ج میتونستیم بگیم m) x (2m+1)-)

رادوین سالاری
Member
3 سال قبل

برای مثال 5 به نظرم اینجوری اگر توضیح می دادید بهتر بود :
5n^2+12n=n(5n+12) حالا برای 1 حاصل عددی اول است اما اگر n>1 آنگاه 5n>1 و در نتیجه 5n+12>1 است و می دانیم بنا بر تعریف عدد مرکب هر عدد طبیعی که به صورت ضرب دو عدد طبیعی بزرگتر از یک نوشته شود مرکب است در نتیجه تنها مقدار موجود برای برقراری شرط سوال n=1 خواهد بود!

ریاضیات
Member
3 سال قبل

این درس نامه عالییی ممنون

Alireza...
Member
3 سال قبل

سلام. تشکر و خداقوت.متاسفانه جواب سوالم را نگرفتم ،در تجزیه یک عبارت چرا بینشان همیشه منفی است ؟یا چرا کم می کنیم ؟

Alireza...
Member
پاسخ به  Takmili
3 سال قبل

پس چه مواقعی منفی قرار می گیرد ؟

اتوسا
مهمان
4 سال قبل

این تجزیه چطور حل میشه ممنون میشم بگید؟؟
X³_4x

Seyed Mohammad Mahdi Mirjalili
مهمان
پاسخ به  Takmili
3 سال قبل

سلام
ببخشید دخالت میکنم ولی فکر کنم اشتباه کردین.
مشترک ها x هست نه x^2 که جواب میشه:
(x ( x^2-4

امیرطاها دهقان
Member
پاسخ به  اتوسا
3 سال قبل

این کاری داشت؟?

?Yalda?
مهمان
4 سال قبل

میشه واسم این جمله رو فاکتور بگیرین
(a-18)×(a-18)-(a-18)
البته برعکس افتاد یعنی باید میشد آ منهای ۱۸ ضربدر آ منهای ۱۸ و منهای آ منهای ۱۸ که آخری توی پرانتز قرار میگیرن

زهرا عباسی
Member
4 سال قبل

ایده انیمیشن آخر درسنامه، یه ایده جدید و جذابه(حداقل به نظر من!!)
ممنون از سایت عالیتون

AmirAli Araghi
مهمان
4 سال قبل

با تشکر انتهای بخش یک تمرین اساسی به خوبی نمایش داده نمی شود .
لطفا مشکل را برطرف کنید…