مریم میرزاخانی

در ایران، ناشرها قبل از چاپ هر کتابی، فایل متن و جلد آن را برای دریافت مجوز به وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌فرستند. متن کتاب جادوی مریم (صفحات داخلی) بدون هیچ تغییری پذیرفته شد، ولی جلد اولیه این کتاب را وزارت ارشاد نپذیرفت.

وزارت ارشاد در نامه‌ای از ناشر خواست که روی جلد از تصویر باحجاب مریم میرزاخانی استفاده شود.

بنابراین، ناشر مجبور شد جلد کتاب را تغییر دهد. در جلد جدید، تصویری از صفحهٔ ۱۳ کتاب بریده شد و جایگزین تصویر جلد اولیه شد. توجه کنید که تصویر صفحهٔ ۱۳، مریم میرزاخانی او را در مدارس ایران نشان می‌دهد و طبیعتاً او در ایران با روسری به مدرسه می‌رفته است.

در همه‌جای دنیا، یکی از حقوق ناشر این است که جلد کتاب را خودش انتخاب کند. حتی وقتی کتابی ترجمه می‌شود، لزومی ندارد که جلد آن کتاب با جلد کتاب زبان اصلی یکسان باشد. در تصویر زیر، جلد کتاب هری پاتر و سنگ جادو را در زبان‌های مختلف مشاهده می‌کنید.

مگان رید، نویسندهٔ کتاب جادوی مریم، اهل آمریکاست و چندین کتاب کودک و نوجوان با موضوع زنان تأثیرگذار نوشته است.

عالیه جلیل، تصویرگر کتاب جادوی مریم، یک دختر آمریکایی-سریلانکایی است که دو صفحه از کتاب «دختران مسلمان می‌آیند» به او اختصاص دارد.

دکتر نرگس اخلاقی‌نیا چندین کتاب دیگر با موضوع انسان‌های تأثیرگذار مانند «دختران مسلمان می‌آیند»، «جون آلمیدا، کارآگاه ویروس»، و «کارآگاه برگ» را ترجمه کرده است.

بله! برای نمونه، گُردآفرید یکی از قهرمانان شاهنامه فردوسی است.

مریم میرزاخانی کتاب شور زندگی اثر ایروینگ استون را خیلی دوست داشت. این کتاب دربارهٔ زندگی ونسان ون‌گوگ نقاش معروف قرن نوزدهم میلادی است.

همهٔ انسان‌های تأثیرگذار، به‌خاطر یک یا چند اثر ویژه‌ای که از خود به‌جا می‌گذارند، نامشان در دفتر تاریخ ثبت می‌شود. گاهی اوقات همه افراد، آن اثر ویژه را با نام خود فرد می‌شناسند؛ مثل قضیهٔ تالس.
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای مریم میرزاخانی، «قضیهٔ چوب‌دستی جادویی» است. نویسندهٔ کتاب جادوی مریم می‌خواهد نام این قضیه و مریم میرزاخانی در کنارهم در ذهن خواننده ثبت شود.

مریم در تهران زندگی می‌کرد. او و رویا بعد از مدرسه، حدود ۱۵ دقیقه پیاده‌روی می‌کردند تا به کتاب‌فروشی‌های خیابان انقلاب برسند.

در مرداد سال ۱۳۶۷ جنگ ایران و عراق با قبول آتش‌بس از سوی دو طرف تمام شد. (برای کسب اطلاعات بیشتر، قطعنامه ۵۹۸ را بخوانید.)

مریم در سال ۱۳۶۷ دورهٔ ابتدایی را تمام کرد، در آزمون ورودی مدارس تیزهوشان (سمپاد) شرکت کرد، و در مدرسهٔ راهنمایی فرزانگان پذیرفته شد.
در آن زمان، تحصیل در مدرسه به سه دوره تقسیم می‌شد: «پنج سال دورهٔ دبستان»، «سه سال دورهٔ راهنمایی»، و «چهار سال دورهٔ دبیرستان».

در آن زمان مدرسهٔ راهنمایی و دبیرستان فرزانگان تهران در خیابان ایتالیا بود.

در ویدئوی زیر، دکتر علیرضا علیپور (دبیر برجسته و نویسندهٔ کتب مرجع المپیاد ریاضی و کامپیوتر) به این سؤال پاسخ می‌دهد.

جالب است بدانید که علیرضا علیپور در سال ۱۳۷۳ دانشجوی ریاضی محض دانشگاه صنعتی شریف شد و مریم میرزاخانی در سال ۱۳۷۴.

آنها در سال ۱۳۷۲ برای اولین‌بار برندهٔ مدال طلای المپیاد ریاضی ایران شدند.

در المپیاد ریاضی جهانی سال \(1994\) که در هنگ‌کنگ برگزار شد، مریم با نمرهٔ \(41\) از \(42\)، مدال طلا گرفت و رویا با نمرهٔ \(35\) مدال نقره گرفت.

خیر! در آن سال مریم در المپیاد ریاضی شرکت کرده بود و رویا در المپیاد کامپیوتر.

المپیاد ریاضی جهانی تورنتو در سال \(1995\) برگزار شد. روی لینک زیر کلیک کنید تا نام همهٔ نمایندگان ایران و نمرهٔ آنها را در المپیاد‌های ریاضی جهانی ببینید.

خیر! افراد زیادی در ادوار مختلف المپیاد ریاضی جهانی نمرهٔ کامل گرفته‌اند. برای نمونه، در همان سالی که مریم نمرهٔ کامل گرفت، سه نفر از چین، سه نفر از رومانی، سه نفر از مجارستان، یک نفر از ویتنام، یک نفر از روسیه، یک نفر از کره جنوبی، و یک نفر از بلغارستان نمرهٔ کامل گرفتند.

برای مشاهدهٔ سؤال‌های المپیاد ریاضی جهانی تورنتو و سؤال‌های المپیاد ریاضی سال‌های دیگر، روی لینک زیر کلیک کنید.

دانشگاه صنعتی شریف در تهران و نزدیک میدان آزادی است.

مریم میرزاخانی از سال \(1374\) تا \(1378\) دانشجوی کارشناسی رشتهٔ ریاضیات محض دانشگاه صنعتی شریف بوده است.

دانشگاه هارواد در آمریکا است.

مریم از سال \(1999\) تا \(2004\) دانشجوی دکتری دانشگاه هاروارد بوده است.

استاد مریم در دانشگاه هاروارد، کرتیس مک‌مولن (Curtis McMullen) بود.

همسر مریم یان واندرک بود و آنها در سال \(2003\) باهم آشنا شدند. در ویدئوی زیر، داستان ازدواج مریم را از زبان همسر و دوستان او می‌شنوید.

مفهوم بی‌نهایت یکی از مفاهیم پیچیده در ریاضیات است. «هتل هیلبرت» یک مثال جالب برای درک مفهوم بی‌نهایت است.

در مسائل سخت ریاضیات، نباید انتظار داشته باشید که اولین مسیری که انتخاب می‌کنید، حتماً به حل مسئله برسد. در بعضی از مسیرهایی که از نظر دیگران نادرست هستند و در انتها به حل مسئله منجر نمی‌شوند، ممکن است دستاوردهای مهم و مستقلی وجود داشته باشد که حتی می‌توانند از حل آن مسئله، مهم‌تر باشند.

دانشمندان مقاله‌های علمی خود را فقط در یک نشریهٔ خاص چاپ نمی‌کنند. آنها با توجه به موضوع هر مقاله، آن را برای نشریه‌ای متناسب با آن موضوع می‌فرستند. هر نشریهٔ علمی با چندین داور، که از نظر علمی در سطح بالایی هستند، همکاری می‌کند. داورها مقاله‌های علمی فرستاده شده به مجله را بررسی می‌کنند و در صورتی که آنها مقاله‌ای را تأیید کنند، آن مقاله در نشریه چاپ می‌شود.
مقاله‌های علمی مریم در نشریات معتبر متعددی منتشر شده‌اند. روی لینک زیر کلیک کنید تا عنوان و لینک دانلود هریک از مقاله‌های مریم میرزاخانی را ببینید.

این مسئله به نام‌های نگهبانی از موزه، Museum problem، یا Art gallery problem معروف است. در فایل PDF زیر، صفحاتی از کتاب اثبات و کتاب ریاضیات تکمیلی هشتم سمپاد را مشاهده می‌کنید که در آنها توضیحات و مسائل جالبی دربارهٔ مسئلهٔ نگهبانی از موزه مطرح شده است.

برای بسیاری از مسائل سخت و پیچیده ریاضیات، توضیحات ساده‌ای وجود ندارد. در فایل زیر، توضیحات مفصلی دربارهٔ قضیهٔ چوب‌دستی جادویی وجود دارد.

خانمی که لباس سبز پوشیده، پارک گون-هه یازدهین رئیس‌جمهور کره جنوبی است. در سال ۱۳۹۳ مراسم اهدای مدال فیلدز در کشور کره جنوبی برگزار شد و رئیس‌جمهور این کشور مدال‌‌ها را به برندگان اهدا کرد.

اتحادیه جهانی ریاضیات یک سازمان غیردولتی و بین‌المللی است که برای توسعه و ترویج دانش ریاضی فعالیت می‌کند. این اتحادیه هر چهار سال یک‌بار بزرگترین کنگره جهانی ریاضیات را برگزار می‌کند که در این کنگره مدال فیلدز اهدا می‌شود.

در ویدئوی زیر، رئیس اتحادیه جهانی ریاضیات ماجرای ایمیل زدن به مریم را شرح می‌دهد.

در صفحات ۵ و ۶ کتاب ریاضیات تکمیلی هفتم سمپاد، توضیحات مفصلی دربارهٔ مدال فیلدز و جایزهٔ نوبل نوشته شده است. برای خواندن این توضیحات، روی لینک زیر کلیک کنید.

بله. در سال \(2018\) فریدون درخشانی (کوچه‌ر بیرکار) برندهٔ جایزهٔ فیلدز شد.
مقایسهٔ زندگی مریم میرزاخانی و فریدون درخشانی در دوران کودکی و نوجوانی می‌تواند جالب باشد.
مریم میرزاخانی در خانواده‌ای ثروتمند و مرفه در تهران به‌دنیا آمد، در مدرسه تیزهوشان تهران تحصیل کرد و در دورهٔ دانش‌آموزی به بالاترین افتخارات مثل کسب دو مدال طلای المپیاد جهانی رسید. اما فریدون درخشانی در خانواده‌ای معمولی در شهر مریوان متولد شد، در مدارس معمولی درس خواند و در دوران دانش‌آموزی هیچ افتخاری کسب نکرد.

بله. در سال \(2022\) مارینا ویازوفسکا برندهٔ مدال فیلدز شد.

روی لینک زیر کلیک کنید.

سرطان سینه نوعی سرطان است که در زنان بسیار شایع و خطرناک است. اگر این نوع بیماری سریع تشخیص داده شود، در اکثر موارد قابل درمان است؛ ولی اگر بیمار دیر به پزشک مراجعه کند، درمان آن سخت و در مواردی ناممکن است.

مریم در \(36\) سالگی به سرطان سینه مبتلا شد. توضیحات بیشتر را در ویدئوی زیر، از زبان همسر و دوستان او بشنوید.

در دانشگاه‌ها، اساتید براساس سابقه و فعالیت‌های علمی‌شان درجه‌بندی می‌شوند:
\(\bullet\) استادیار (Assistant Professor)
\(\bullet\) دانشیار (Associate professor)
\(\bullet\) استاد تمام (Professor)
پروفسور (استاد تمام) بالاترین درجهٔ علمی در دانشگاه است.

رویا بهشتی استاد دانشگاه واشنگتن در آمریکاست.

روی لینک زیر کلیک کنید.

بله! این نمایشنامه به فارسی ترجمه شده و در بازار کتاب ایران موجود است.

مدال طلای المپیادهای علمی مثل مدال طلای مسابقات ورزشی نیست! در المپیادهای علمی به چندین نفر مدال طلا می‌دهند. برای مثال، در سال \(1995\) که مریم با نمرهٔ کامل مدال طلا گرفت، \(29\) نفر دیگر هم مدال طلا گرفتند.

فایل زیر، صفحات ابتدایی پایان‌نامه دکتری مریم میرزاخانی است.

یعنی مؤسسه کلی تضمین کرد که به مدت چهارسال حقوق و امکانات کافی در اختیار مریم قرار دهد تا او با خیال راحت، روی پروژه‌های تحقیقاتی‌اش کار کند.

در شمارهٔ ۴۸ مجلهٔ اخبار پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، توضیحات مفصلی دربارهٔ مؤسسه کلی در صفحات ۱۳ تا ۱۶ نوشته شده است. در ادامه این چهار صفحه را می‌بینید.

دانشگاه پرینستون در ایالت نیوجرسی آمریکاست. آلبرت اینیشتین و جان نش از اساتید بسیار معروفی هستند که در دانشگاه پرینستون تدریس کرده‌اند.

استادیار، دانشیار، و استادتمام، نشان‌دهندهٔ رتبهٔ اساتید دانشگاه هستند.
مریم میرزاخانی در ابتدای کارش با مرتبه (درجه) استادیاری در دانشگاه پرینستون مشغول به‌کار شده است. اما پس از مدتی، با توجه به کارهای علمی و تحقیقاتی بسیار خوبی که انجام داده، به مرتبهٔ استادتمام ارتقاء پیدا کرده است.

دانشگاه استنفود در ایالت کالیفرنیا آمریکاست و یکی از برترین دانشگاه‌های جهان است.

خیر! مراحل داوری و اصلاحات این مقاله، حدود هفت سال طول کشید.

بسم‌الله الرحمن الرحیم
انا لله و انا الیه راجعون

درگذشت اندوه‏بار مریم میرزاخانی، نابغه نامدار ریاضی ایران و جهان موجب تألم و تأثر فراوان شد.

درخشش بی ‌نظیر این دانشمند خلاق و انسان متواضع که نام ایران را در مجامع علمی جهانی طنین‏ انداز کرد، نقطه عطفی در معرفی همت والای زنان و جوانان ایرانی در مسیر کسب قله‌های افتخار و عرصه‌های گوناگون بین‌المللی بود.

این‏جانب ضمن ارج نهادن به خدمات علمی و آثار ماندگار این فرزند فرهیخته ایران، مصیبت وارده را به جامعه علمی کشور و خانواده محترم آن عزیز از دست رفته، صمیمانه تسلیت می‏‌گویم و از درگاه خداوند متعال برای ایشان رحمت الهی و برای عموم بازماندگان صبر و اجر مسألت دارم.

حسن روحانی
رئیس جمهوری اسلامی ایران

چند سرمایه‌دار از کشورهای مختلف دنیا، بنیاد بریکترو را در سال \(2012\) تأسیس کردند. این بنیاد هر سال به چند دانشمند در زمینه‌های «فیزیک نظری»، «ریاضیات»، و «علوم زیستی» جوایزی سه‌میلیون دلاری اهدا می‌کند.

درسنامهٔ مفصلی در سایت تکمیلی دربارهٔ ایده گاوس نوشته شده است. برای مشاهدهٔ آن، روی لینک زیر کلیک کنید.

توجه کنید که مریم در المپیاد و دانشگاه‌های ایران کار حرفه‌ای روی مسائل تحقیقاتی را نیاموخته بود. بنابه گفته استاد مریم (کرتیس مک‌مولن) خیلی از مدال‌آوران المپیاد نمی‌توانند در کار تحقیقاتی موفق باشند؛ زیرا مسائل المپیاد طوری طراحی می‌شوند که جواب داشته باشند، ولی مسائل تحقیقاتی ممکن است به جواب نرسند. به‌همین‌خاطر بسیاری المپیادی‌ها در کار تحقیقاتی روحیه‌شان را از دست می‌دهند و خیلی زود از حل مسائل پیچیدهٔ تحقیقاتی ناامید می‌شوند.

آنچه در کلاس درس مدرسه و حتی کلاس‌های المپیاد به‌عنوان ریاضیات تدریس می‌شود، صرفاً آموزش چند مفهوم و سپس، حل مسائلی از آن مفهوم است. و دانش‌آموز یا دانشجو همیشه منتظر مفاهیم و مسائل جدیدی است که استاد به او می‌دهد. اما در تحقیق این‌گونه نیست. دانش‌آموز یا دانشجو یک مسئله را از استاد می‌گیرد و خودش سعی می‌کند جنبه‌های مختلف دیگر از آن را کشف کند.

در ادامه سعی می‌کنیم با یک مثال، «کار و تحقیق در ریاضیات» را روشن‌تر کنیم.
فرض کنید استاد شما آنچه را در ویدئوی زیر هست، در کلاس درس به شما آموزش می‌دهد.

دانش‌آموز یا دانشجوی خوب مطالب گفته در این ویدئو را برای چند عدد دیگر آزمایش می‌کند تا روش گفته شده را به‌خوبی یاد بگیرید. اما «کار و تحقیق» روی آن جور دیگری است!
دانش‌آموز یا دانشجویی که به تحقیق علاقه دارد، بعد از دیدن ویدئوی بالا، سؤالات زیر را از خودش می‌پرسد و سعی می‌کند پاسخ هریک از آنها را پیدا کند.

• چرا با روش گفته شده، همیشه باید به \(6174\) برسیم؟ <\li>
• آیا به‌غیر از \(6174\) عدد چهاررقمی دیگری با این خاصیت وجود دارد؟ <\li>
• اولین نفری که این خاصیت را برای \(6174\) کشف کرده، چه‌جوری این خاصیت را پیدا کرده است؟! <\li>
• آیا در اعدد سه‌رقمی، پنج‌رقمی، شش‌رقمی، و … اعدادی با خاصیت مشابه \(6174\) وجود دارند؟ <\li>

توجه کنید که کار و تحقیق روی مسائل ریاضی لزوماً به جواب نمی‌رسد، ولی روش‌هایی که به درست، یا حتی غلط، برای رسیدن به جواب انتخاب می‌شوند، حاوی مطالب بسیار آموزنده‌ای خواهند بود.

در ویدئوی زیر، توضیحات رئیس اتحادیه جهانی ریاضیات دربارهٔ لحظهٔ «آها» را می‌شنوید.

ترنس تائو (Terence Tao) استاد ریاضیات UCLA است. بسیاری از ریاضیدانان او را بزرگ‌ترین ریاضیدان معاصر می‌دانند.

چون این شعر روی سنگ قبر مریم میرزاخانی نوشته شده است.

این بیت از حافظ است.